Renesansowe granie i śpiewanie

 

Po średniowieczu w Europie wykształciła się nowa epoka renesansu, która dała początek wielkim przemianom społecznym i kulturowym. Odwoływała się do kultury antycznej, stawiając ją za wzór i kanon piękna. W centrum zainteresowania renesansowych humanistów znalazł się człowiek i jego potrzeby, a hasłem przewodnim epoki stał się pogląd Terencjusza, który stwierdził: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce. Kolebką renesansu stały się Włochy, z głównymi ośrodkami sztuki: Wenecją, Florencją, Mediolanem, Padwą, Rzymem. Mistrzowie malarstwa i rzeźby, np. Michał Anioł Buonarroti, Leonardo da Vinci [czyt. da winczi], Rafael Santi, Tiziano Vecellio [czyt. ticjano weczelio] i inni, tworzyli wspaniałe dzieła cenione i podziwiane do dziś.

Michał Anioł - Pieta (Watykan)

Leonardo da Vinci - Dama z gronostajem

W okresie renesansu w muzyce nastąpił rozwój wielogłosowości. Melodie komponowano według zasad polifonii, w której każdy głos prowadził samodzielną melodię. Powstały nowe formy wokalne i kompozycje instrumentalne, kształtowała się teoria muzyki oraz sztuka kontrapunktu — właściwego łączenia głosów w jedną całość. Czołowym przedstawicielem muzyki tej epoki był włoski kompozytor Giovanni Pierluigi da Palestrina [czyt. dżiowani pierluidżi da palestrina]. Jego styl, uważany przez Kościół rzymskokatolicki za idealny, stanowił wzorzec dla twórczości religijnej innych artystów. Wybitnym kompozytorem renesansu był również Orlando di Lasso.

Giovanni Pierluigi da Palestrina - Sanctus

Renesans w Polsce zyskał miano „złotego wieku". Muzyka tego okresu prezentowała bardzo wysoki poziom. Kompozycje Mikołaja z Krakowa, Wacława z Szamotuł, Marcina Leopolity czy Mikołaja Gomółki w niczym nie ustępowały dziełom innych twórców europejskich. Mikołaj Gomółka skomponował między innymi muzykę do tekstów psalmów przełożonych na język polski przez wybitnego poetę Jana Kochanowskiego. Zebrał je w zbiór psalmów Melodie na Psałterz polski uczynione.

Strona tytułowa Melodii na psałterz polski

Mikołaj Gomółka - Kleszczmy rękoma

W renesansie nastąpił dynamiczny rozwój muzyki instrumentalnej. Przyczyniło się do tego udoskonalenie i rozwój instrumentów muzycznych, głównie smyczkowych. Wśród nich prym wiódł klawesyn i jego odmiany - wirginał, szpinet i klawikord. Cennym źródłem informacji o muzyce renesansowej są tabulatury, czyli zbiory utworów instrumentalnych. Spośród wielu instrumentów popularnych w tej epoce kompozytorzy w sposób szczególny traktowali lutnię, powierzając jej rolę instrumentu solowego i akompaniującego.

 

Tabulatura organowa Jana z Lublina, która zawierała między innymi tańce dworskie, mieszczańskie i ludowe, jest przykładem polskiej muzyki instrumentalnej okresu renesansu. Muzykę instrumentalną XVI wieku reprezentowali w Polsce lutniści Wojciech Długoraj i Jakub Polak.

Taniec Rex z tabulatury Jana z Lublina