Organy - król instrumentów

 

Odgadnij, następnie wyjaśnij hasło, które ukryte jest w rebusie.

Organy to najstarszy zachowany instrument klawiszowy z grupy aerofonów, obdarzony ogromną skalą dźwięków i możliwościami brzmieniowymi. Za sprawą aleksandryjskiego konstruktora i wynalazcy, Ktesibiosa, byty już znane w starożytności 200 lat p.n.e., a 500 lat później ich dźwięki rozbrzmiewały w rzymskim amfiteatrze podczas spektakli teatralnych i walk gladiatorów. W kościołach organy pojawiły się dopiero w X wieku, uświetniając liturgię mszy muzyką. Do dziś są głównym instrumentem towarzyszącym śpiewom i obrządkom kościelnym.

Drewnianą obudowę organów nazywa się szafą. Składa się ona z piszczałek i stołu gry, w który wbudowana jest klawiatura instrumentu. Stół posiada od jednej do pięciu klawiatur ręcznych (manuały) oraz klawiaturę nożną (pedały). Powietrze gromadzone jest w wiatrownicach — drewnianych skrzyniach z przegrodami wyposażonymi w wentyle. Naciśnięcie klawisza sprawia, że wentyle otwierają się i powietrze dociera do piszczałek, które wydają dźwięk.

Stół organowy

Manuały organowe

Zbudowane z drewna lub metalu piszczałki różnią się długością i kształtem, dlatego dźwięk wydawany przez każdą z nich ma inną wysokość i barwę. Zbiory piszczałek, dające dźwięki o zróżnicowanej wysokości, ale tej samej barwie, stanowią głosy organowe. Im więcej głosów uruchomi organista, tym brzmienie instrumentu jest bogatsze i donośniejsze. Budowniczych organów nazywa się organmistrzami.

Piszczałki organowe

W Polsce największe organy znajdują się w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu oraz w katedrze w Gdańsku-Oliwie. Te ostatnie posiadają aż 6300 piszczałek. Wybitnych wykonań koncertów na tym "królewskim instrumencie" wysłuchać można między innymi w ramach Międzynarodowego Festiwalu muzyki Organowej w Oliwie czy Międzynarodowego Festiwalu „Letnie Koncerty Organowe" w Krakowie.

Organy w katedrze w Gdańsku - Oliwie

Rozwój techniki budowy organów przyczynił się do coraz większego zainteresowania kompozytorów tym instrumentem. Organy największą popularnością cieszyły się w XVIII wieku. Za mistrza tego instrumentu uznaje się Jana Sebastiana Bacha. Kompozytor przez całe życie tworzył utwory na ten wspaniały instrument, a korzystając z licznych zaproszeń, koncertował w wielu niemieckich miastach, popisując się wirtuozowską grą. Twórcą znakomitych koncertów na organy i orkiestrę smyczkową był również Georg Friedrich Handel [czyt. dżordż fridrich hendel]. Kompozytor często między częściami swoich wielkich dzieł wokalno - scenicznych prezentował utwory organowe, wzbudzając zainteresowanie melomanów brzmieniem mało znanego w Anglii instrumentu.

Georg Fridrich Handel - Koncert organowy nr1

Toccata i fuga d-moll BWV 565 jest jedną z najpopularniejszych kompozycji na organy. Bach wykorzystał pełnię możliwości brzmienia organów, ich bogactwo i potęgę. Niewątpliwie utwór ten zasługuje na miano arcydzieła muzyki organowej.

Jan Sebastian Bach - Toccata i fuga d-moll