Tanecznym krokiem po Europie

 Zatańcz z nami Europo

Nie jesteś już młoda Europo,

przeżyłaś pokoleń tak wiele

lecz nadal wspaniale się trzymasz,

a nawet rzec można piękniejesz.

 

Tańcz z nami i śpiewaj Europo dostojna

w rytm walca co stary pamięta go Wiedeń,

tańcz z nami i śpiewaj Europo szczęśliwa

jesteśmy nadzieją dla siebie

 

Tańczymy dziś z tobą Europo

nad czystym Dunajem i Renem,

w Warszawie, Berlinie, Paryżu,

Londynie, Madrycie, Genewie.

 

Bądź dla nas łaskawa Europo,

otwarta, gościnna, wesoła,

nie pozwól się smucić nikomu

pozostań na wieki spokojna.

Taniec doskonale wyraża myśli i emocje człowieka. Spełnia wiele funkcji, np. estetyczną, rekreacyjno-rozrywkową, religijną. Istnieje wiele tańców, różne bywa ich pochodzenie.

Polka to czeski taniec ludowy. Jak głosi legenda, ułożyła go pewna dziewczyna zafascynowana pięknem wiosny. Ten skoczny układ taneczny podjął miejscowy grajek, który na poczekaniu ułożył do niego muzykę. W ten sposób narodził się taniec nazwany wkrótce polką. Nazwa ta pochodzi od czeskiego słowa pulka — półmrok. Polka, jest tańcem wirowym w takcie 2/4, o bardzo żywym tempie.

Istnieją dwa typy polki: skoczna (krok taneczny z podskokiem) i płaska (bez podskoku). Kroki i figury taneczne są łatwe do wykonania. Dzięki temu taniec zyskał dużą popularność — zarówno na prowincjonalnych zabawach, jaki podczas wytwornych balów. W latach trzydziestych XIX wieku moda na polkę była tak ogromna, że powstawało coraz więcej odmian tego tańca, np. polka galopka, polka mazurka, polka tramblanka. Rytm polki można również usłyszeć w muzyce symfonicznej, operowej i kameralnej. W formie stylizowanej pisało ją wielu kompozytorów, wśród nich: Antonin Dworak [czyt. dworzak], Piotr Czajkowski, Igor Strawiński, Dmitrij Szostakowicz i Bedrich Smetana [czyt. bedrzich].

Johann Strauss - Polka trisch-trasch

Kozak jest narodowym tańcem ukraińskim, w takcie 2, o żywym, stopniowo przyspieszanym tempie. Wykonują go przede wszystkim mężczyźni ustawieni w szeregu naprzeciwko siebie lub na obwodzie koła. Kobiety odgrywają w tańcu rolę drugoplanową, podkreślając swoim ruchem oraz gestem zwinność i grację tancerzy. Męski strój tancerza to luźna biała koszula przepasana w pasie kolorową szarfą i szerokie spodnie wciśnięte w cholewy wysokich, skórzanych butów. Dodatkowym elementem stroju mogą być czapki. Na charakterystyczne ruchy taneczne składają się m.in.: przysiady, podskoki, przytupy oraz ekspresyjne wyrzucanie nóg. Wykonanie kozaka wymaga od tancerzy niezwykłej zręczności, siły i rytmiczności, w trakcie tańca występują często żywiołowe popisy solowe. Taniec wykonywany jest przy wtórze strunowych instrumentów ludowych, np. bałałajek czy bandury.

Inne popularne tańce Ukrainy to hopak, popisowy, rubaszny taniec solowy mężczyzn, par tanecznych lub zespołu, i trepak (od staroruskiego słowa tropić — tupać nogami), charakteryzujący się szybkim tempem i skocznym charakterem oraz drobnymi kroczkami i przytupami.

Modest Musorgski - Hopak

Czardasz to narodowy taniec węgierski, swoją nazwę zawdzięcza wiejskiej karczmie — csarda [czyt. czarda]. Tańczono go początkowo właśnie w prowincjonalnych gospodach, dopiero później trafił do salonów i pałaców. Czardasza wykonuje się w parach. Taniec posiada wiele różnorodnych figur i kroków tanecznych, wymaga też pomysłowej improwizacji. Składa się z powolnego wstępu i żywej, części, której tempo narasta do zawrotnej prędkości. Rytm czardasza jest w metrum parzystym i charakteryzuje się licznymi synkopami. Na jego niespokojny charakter złożyły się cechy dwóch folklorów: węgierskiego i cygańskiego. W utworach Franciszka Liszta [czyt. lista], Johanna Straussa [czyt. sztrałsa] czy Franciszka Schuberta [czyt. szuberta] można odnaleźć czardasza w postaci stylizowanej.

Johann Brahms - Taniec węgierski nr5

Walc pochodzi z Niemiec. Jest tańcem wirowym w tempie umiarkowanie szybkim, w takcie 3/4. Od początku swego powstania wzbudzał wiele kontrowersji, bowiem wirowanie z partnerką uważano za niestosowne. Pewna niemiecka rada miejska wydała nawet rozporządzenie: Kto podczas tańca będzie obracał się w kółko, ma być pojmany i ukarany grzywną 20 groszy (...). Sprzeciw arystokracji budził także plebejski rodowód tańca, bowiem za prototyp walca uchodzi tzw. sztajerek, który początkowo był tańcem podmiejskim, tańczonym tylko w podrzędnych lokalach. Ostatecznie jednak walc zyskał uznanie i ogromną popularność wśród tancerzy. Przez długie lata stolicą tego eleganckiego tańca był Wiedeń, zaś królem walca okrzyknięto Johanna Straussa — syna, który skomponował ponad 500 walców. Najsłynniejsze z nich to np. Nad pięknym, modrym Dunajem, Opowieści Lasku Wiedeńskiego. Europa i Ameryka zachwyciły się najpierw walcem wiedeńskim, potem szybkim walcem francuskim oraz walcem angielskim i wolnym bostonem. Kroki i figury taneczne bostona opracowali w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku angielscy nauczyciele tańca, a potem zostały one rozpowszechnione w całej Europie.

Instrumenty dęte drewniane

 

Instrumenty dęte, w których źródłem dźwięku jest drgające powietrze, noszą nazwę aerofonów (gr. aeros - powietrze, phone - dźwięk). Ze względu na sposób pobudzania powietrza do drgań instrumenty dęte drewniane dzielą się na:

wargowe: flet podłużny, flet poprzeczny, flet piccolo [czyt. pikolo], fletnia Pana,

stroikowe: ze stroikiem pojedynczym (klarnet, saksofon) i ze stroikiem podwójnym (obój, rożek angielski, fagot).

Instrumenty dęte drewniane nie są wykonywane jedynie z drewna, ale również z metalu i tworzywa sztucznego, np. ebonitu. Jednym z najstarszych jest flet, znany już w starożytnym Egipcie kilka tysięcy lat przed naszą erą. Swój dzisiejszy wygląd zawdzięcza on niemieckiemu uczonemu Theobaldowi Bochmowi [czyt. teobaldowi bemowi], który pracował 25 lat nad skonstruowaniem instrumentu nowej generacji.

FLET POPRZECZNY

Flet poprzeczny składa się z trzech części. W górnej, zwanej główką, znajduje się otwór wargowy, przez który flecista wdmuchuje słup powietrza do instrumentu. Części, środkowa i dolna, zawierają 16 otworów zamykanych i otwieranych przez klapy. Flecista gra, trzymając instrument poprzecznie.

FLET PICCOLO

Oprócz fletów poprzecznych w orkiestrze występuje mały flet piccolo, zwany inaczej pikuliną. Zbudowany podobnie jak duży flet, jest od niego o połowę krótszy. Piccolo ma skalę dźwięków o oktawę wyższą niż flet poprzeczny i bardziej donośną, dlatego jego brzmienie wyróżnia się spośród innych instrumentów grających w orkiestrze.

Saveria Mercadante - Koncert fletowy e-moll

OBÓJ

Obój w instrument zbudowany z trzech części tworzących prostą rurę o długości około 60 cm. W górnym jej fragmencie umieszczony jest podwójny stroik, a dolny kończy lejkowato zakończona czara głosowa. Barwa dźwięków oboju jest bardzo przenikliwa i łatwo ją rozpoznać w orkiestrze. W skład współczesnej orkiestry wchodzi na ogół dwóch oboistów.

ROŻEK ANGIELSKI

Rożek angielski ma podwójny stroik osadzony jest na krótkiej, wygiętej do tyłu metalowej rurce. Czara głosowa instrumentu ma charakterystyczny, gruszkowaty kształt. Rożek jest altową odmianą oboju. Dźwięki płynące z tego instrumentu charakteryzuje brzmienie o zabarwieniu nosowym.

KLARNET

Klarnet to instrument zbudowany z drewnianej lub ebonitowej rury, której początek stanowi ustnik w kształcie krótkiego, ściętego walca. Do ścianki ustnika przymocowana jest płytka trzcinowa, która drga podczas zadęcia. W rurze klarnetu jest 28 otworów bocznych, zamykanych klapami i opuszkami palców. Koniec rury jest lejkowaty i posiada czarę głosową. Dźwięki klarnetu mają ciepłą barwę. W grupie instrumentów dętych to on najlepiej dynamicznie cieniuje melodię, tzn. przechodzi od głośnej do cichej i odwrotnie.

Karol Kurpiński - Koncert na klarnet i orkiestrę B-dur

FAGOT

Fagot, należący do grupy aerofonów podwójnie stroikowych, powstał w połowie XVI wieku. Składa się z dwóch drewnianych rur o łącznej długości ponad 2,5 metra. Z krótszej z nich wystaje metalowa, wygięta rurka, w której tkwi podwójny stroik. Nazwa instrumentu pochodzi od włoskiego słowa fagollo, oznaczającego wiązkę drewna. Rury fagotów drąży się z drewna klonowego, a obróbka tego instrumentu może trwać nawet 15 lat. Dźwięki, jakie wydaje fagot, oddają różne nastroje – od wesołości do wielkiej rozparzy. Odmianę tego instrumentu stanowi kontrafagot (tworzy go podwójnie złamana pięciometrowa rura).

Antonio Vivaldi - Koncert na fagot e-moll

SAKSOFON

Saksofon skonstruował w 1840 roku Adolf Sax [czyt. saks] i od nazwiska jego twórcy pochodzi nazwa instrumentu. Choć zbudowany z metalu, zalicza się go do aerofonów stroikowych drewnianych, ma bowiem taką samą konstrukcje jak instrumenty z tej grupy.  Istnieje 7 typów saksofonów: mały sopranowy, sopranowy, altowy, tenorowy, barytonowy, basowy i kontrabasowy. Saksofony - mały i sopranowy - mają kształt prostej rury, pozostałe posiadają zakrzywioną, fajkowatą. Instrument powstał z myślą o muzyce poważnej, ale swoją popularność i stałe miejsce zdobył w muzyce jazzowej (czyt. dżezowej), jego brzmienie wzbogaca też zespoły grające muzykę rozrywkową innych gatunków.

Zima muzyczną inspiracją artystów

 

Hendrick Avercamp - Zabawy na lodzie

Kompozytorzy niejednokrotnie próbowali opisać muzyką piękno pór roku, uchwycić muzycznie towarzyszący im klimat i nastrój. Takim doskonałym „muzycznym malarzem” byt Antonio Vivaldi, włoski kompozytor, który skomponował cykl koncertów skrzypcowych Cztery pory roku. Na początku każdego utworu artysta umieścił sonet, który jest obrazem pory roku i człowieka w przyrodzie. Kompozytor życzył sobie, aby go odczytywać przed wykonaniem jego utworu. Sonet Zima opisuje przechodnia, który przemierza ulice omiatane tumanami chłodnego, zimowego wiatru. To muzyczne wyobrażenie pięknej, mroźnej zimy wspaniale oddają staccato instrumentów smyczkowych i solowe tryle skrzypiec. W środkowej część utworu śpiewna melodia skrzypiec przywołuje wrażenie zimowego wieczoru przy kominku, a pizzicato instrumentów smyczkowych padający za oknem śnieg. Nie brakuje też obrazu zimowego spaceru po lodowej tafii, przy wtórze świstu mroźnego wiatru. Słuchając utworu, ma się wrażenie, że dookoła wirują płatki śniegu, zimowy wiatr owiewa chłodem przechodniów, którzy chcąc się zagrzać, biegną i przytupują zmarzniętymi stopami.

A. Vivaldi - Zima

Piotr Czajkowski, rosyjski kompozytor, w swoim dorobku artystycznym ma m.in. cykl 12 miniatur fortepianowych Pory roku, które cieszą się do dziś w pełni zasłużoną popularnością wśród wykonawców i słuchaczy. Artysta muzycznie odmalował wszystkie miesiące kalendarzowe, nadając im osobiste tytuły. Utwór obrazujący styczeń nosi nazwę Przy kominku. Słuchając go, spróbuj wyobrazić sobie zimowy wieczór spędzany w domowym zaciszu.

Piotr Czajkowski - Przy kominku

Bogdan Wawrzyniak - Przy kominku

III Symfonia Od wiosny do wiosny Zygmunta Noskowskiego to programowy utwór muzyczny, który powstał w 1903 roku. Części zatytułowane Wiosna, Lato, Jesień, Zima obrazują przemiany zachodzące w przyrodzie w ciągu roku. Część czwarta stanowi wspaniale opracowany instrumentalnie obraz zimy, w którym usłyszeć można nie tylko odgłosy natury, ale i jej zmienne nastroje, np. świąteczną zadumę, złowrogość śnieżnej zawieruchy, radość zimowego poranka. Piękno tej pory roku podkreślają w utworze silnie zrytmizowane melodie i wirtuozowskie środki wykonawcze.

Niemiecki kompozytor Robert Schumann skomponował miniaturę fortepianową Baśń zimowa. Utwór pochodzi z cyklu Album dla młodzieży op. 68. Artysta zilustrował dźwiękami zmienność zimowej pogody. Słuchając utworu, powiedz, jak wyobrażasz sobie tę zimową aurę.

Robert Schumann - Baśń zimowa

Claude Monet - Sroka

Noc w Tatrach

Pośród zamarłych szczytów

cichutka drży muzyka:

po gładzi wieczornych śniegów

wiatr nocny tak pomyka.

W mroźnym powietrzu górskim,

jak w szklanych stawów głębi,

ten wiatr przelewa chmury,

mąci je, gna i kłębi. (...)

                                          Józef Czechow